Türkiye’ye dolar akışı mı başlayacak? Ekonomide yeni dönemin kapısı açıldı
Ekonomiye yararlarına gelmeden önce gri listenin ne olduğuna değinmek isterim. OECD 1989 yılında kendi bünyesinde kara paranın aklanması ve terörün finansmanını engellemek için Mali Eylem Görev Gücü'nü (Financial Action Task Force-FATF) kuruyor. Bu kurumun 40 tane tavsiyesi var. Bu kuruma üye olduğunuz zaman teknik takip sonucunda bu tavsiyeleri yerine getirmediğiniz zaman gri veya kara listeye alınıyorsunuz. Gri listeye bir diğer deyişle artırılmış izlemeye tabi ülkeler listesine alınmak demek, kara para aklama ve terörün finansmanında yetersiz olduğunuz anlamına geliyor. Yüksek riskli olarak tanımlanan kara liste ise kara para aklama ve terör rejimlerinin karşı finansmanlarında yetersiz görülen ülkeler alınıyor. Bu durumda FATF gri listeye giren ülkelerle çalışmalar yaparak bu alandaki eksikliklerin ortadan kaldırılmasını sağlıyor. 1991'de FATF'ye üye olan Türkiye 3 kez denetimden geçmiş ve 2019 yılında tamamlanan denetim sonrasında yapılan izlemeler sonucunda bazı eksiklikleri sebebiyle Ekim 2021 yılında gri listeye alınmıştı.
KISA VADEDE BÜYÜK ETKİ BEKLEMİYORUM
Şimdi ise gelinen noktada gri listeden çıkmanın ekonomi üzerinde kısa vadede iki nedenle çok büyük etkisi olmasını beklemiyorum. İlk nedenim kısa vadede gri listeden çıkma beklentisinin fiyatlara büyük ölçüde dâhil olduğunu düşünmem. Bu nedenle kısa vadede "beklentiler alınır gerçekleşmeler satılır" etkisi daha güçlü bile olabilir. Mesela Cuma günü gri liste haberi sonrasında endeks yükselse de sonrasında satış baskısı gündeme geldi ve endeks düşüşle kapadı. Hatta yabancının en çok satın aldığı sektörler olan ve görece diğer sektörlere göre daha önden giden banka ve sigorta sektörüne gelen satışın sebebin büyük kısmının da gerçekleşmenin satılması yani beklentinin bitmesi olarak görüyorum.
CDS'TE GERİ ÇEKİLME GÖRÜLEBİLİR
Tabi bu, gri listeden çıkışın orta vadede borsaya olumlu etkisi olmayacak anlamına gelmiyor. İlk olarak gri listeden çıkış sonrasında CDS'te bir geri çekilmenin görülebileceğini düşünüyorum. Bu geri çekilmeyle hem borçlanma maliyetlerinde azalış hem de orta vade de yabancı girişinde artış gözlemlenebilir. Gri listeden çıkışın özellikle yılın ikinci yarısında kredi derecelendirme kuruluşlarından gelecek kredi not değerlendirmelerinde dolaylı olarak olumlu etkisi olabilir. Örneğin 19 Temmuz'da Moody's'in kredi not değerlendirmesini alacağız. En az bir kademe not artışı bekliyorum. Ama özellikle yerel seçimlerden sonra Merkez Bankası'nın agresif rezerv biriktirmesi ile birlikte gri listeden çıkışın iki kademe not artışı olasılığını da artırdığını düşünüyorum. Ve yine gri liste çıkışı zincirleme bir etkiyle Eylül'de Fitch ve Kasım ayında da S&P'den gelecek not artışlarını da olumlu anlamda etkileyebilir.
BÜYÜK FONLAR GİRİŞ YAPABİLİR
Gri listeden çıkışın belki de en büyük yararı büyük fonların önündeki kısıtlamaların kalkması olacak. Bazı büyük fonlar izahnameleri gereği gri listede olan ülkeye yatırım yapamıyorlar. Bu nedenle bundan sonraki sürede büyük fonların da peyder pey ülkeye giriş yapmaya başladığını görebiliriz diye düşünüyorum. Haliyle kısa vadeli sermaye girişleri gibi uzun vadeli bakış açısına sahip fonların ve doğrudan yatırımlarında artışı için yakın vadede çok güçlü bir artış beklememek gerektiğine inanıyorum. Ama etkileri daha orta vadede görülecek olsa da gri listeden çıkmanın ülke itibarı ve imajı açısından çok önemli bir gelişme olarak görmek gerek. Haliyle gri listeden çıkışla yeni bir sayfa açıldı demek hiç yanlış olmaz. Ayrıca ekonomi yönetimi göreve geldiğinden bu yana gri listeden çıkışı önemli hedefler arasında sıralıyordu. Bugün bu listeden çıkmış olmamız kamuoyu nezdinde ekonomi yönetiminin de kredibilitesini ve güvenirliliğini artırıcı etki yaratacağı kanaatindeyim.
GRİ LİSTE HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER
Gri liste nedir?
Gri liste, FATF tarafından kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede yetersiz kalan ülkeleri belirlemek amacıyla oluşturulan bir liste niteliği taşıyor. Kuruluş, ülkelerle bu alandaki eksikliklerin giderilmesi için çalışmalar yapıyor.
Türkiye için gri liste süreci nasıl işledi?
FATF'a 24 Eylül 1991'de üye olan Türkiye, bugüne kadar başlangıç tarihleri 1994, 1998 ve 2006 yılları olan 3 FATF değerlendirmesinden geçti. Dördüncü değerlendirme 2018'de başladı ve 2019'da tamamlandı. Söz konusu karşılıklı değerlendirme raporu ve sonrasında hazırlanan izleme dönemi sonrası raporla birlikte Türkiye, Ekim 2021'de "artırılmış izlemeye tabi ülkeler"in yer aldığı "gri liste"ye dahil edildi.
Türkiye, listeden çıkmak için neler yaptı?
Karşılıklı değerlendirme sürecinden bu yana Hazine ve Maliye, Adalet ve İçişleri bakanlıkları, Türkiye'nin, FATF "gri listesinden" çıkarılmasına yönelik çok yoğun bir çalışma sergiledi. 40 tavsiyedeki hususlar birer birer yerine getirildi. Türk Ceza Kanunu'ndan Terörle Mücadele Kanunu'na Ceza Muhakemesi Kanunu'ndan Türk Ticaret Kanunu'na, Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun'dan Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun'a kadar mevzuatta düzenlemeler yapıldı. FATF, Ekim 2021'de yayımladığı duyurunun Türkiye ile ilgili bölümünde 7 hususa vurgu yaparken Haziran 2023 Genel Kurulu sonrasında bu hususların sayısı 2'ye düştü. Söz konusu eksiklikle ilgili çalışmalar için kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede görevli ihtisas mahkemelerinin ve savcılıklarının belirlenmesinin ardından özel soruşturma büroları kuruldu. MASAK yeniden yapılandırılırken tüzel kişiler için risk analizi çalışması tamamlanarak, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanında etkinliğin artırılmasına ilişkin Ulusal Strateji Belgesi yürürlüğe konuldu. Son olarak kripto varlıklarla ilgili düzenleme de Singapur'daki toplantı öncesi TBMM'de kabul edildi ve bu varlıklar konusunda Sermaye Piyasası Kuruluna çeşitli yetkiler verildi. Böylece Türkiye, 40 tavsiyenin tamamını yerine getirmiş oldu.
Hangi ülkeler gri listede yer alıyor?
FATF'ın Singapur'daki Genel Kurulu'nda yapılan değerlendirmeler sonucu Monako ve Venezuela kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadele konusunda "eksiklikleri olduğu" gerekçesiyle gri listeye alındı. Bu iki ülkenin yanı sıra Bulgaristan, Burkina Faso, Kamerun, Hırvatistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Haiti, Mali, Mozambik, Nijerya, Filipinler, Senegal, Güney Afrika, Güney Sudan, Tanzanya ve Vietnam FATF'in artırılmış izleme sürecinde kalmaya devam etti.
Gri listeden çıkmanın faydaları neler?
Türkiye'nin gri listeden çıkmasının finansal sistemine olan güveni daha da güçlendirmesi, bankacılıktan reel sektöre kadar pek çok alanda olumlu yansımalarının görülmesi bekleniyor. Bu sayede bankaların uluslararası finansal ilişkilerinin güçlenmesi ve kredi notlarının artması öngörülüyor. Böylece bankaların daha düşük maliyetle fonlama sağlayabileceği ve uluslararası piyasalardan daha fazla kaynak bulabileceği değerlendiriliyor. Enerjiden inşaat ve altyapıya, turizmden sanayi ve imalata, gayrimenkulden diğer sektörlere kadar kararın uluslararası alanda olumlu etkilerinin hissedilmesi bekleniyor.